Σάββατο 8 Δεκεμβρίου 2012

Το νησί με τα ζωντανά απολιθώματα

Υπόθεση
Δύο αδέλφια, ο Ζιλ και ο Ζερόμ, ύστερα από ένα αεροπορικό δυστύχημα, βρίσκουν καταφύγιο σ' ένα νησάκι στο αρχιπέλαγος του Ειρηνικού. Εκεί ωστόσο τους περιμένουν πολλές περιπέτειες, καθώς το νησί κατοικείται από ζωντανά απολιθώματα: στρατιώτες που ζούν απομονωμένοι εκεί, 20 χρόνια μετά το τέλος του Β' παγκοσμίου πολέμου, και προϊστορικά ζώα που έχουν επιζήσει μέσα σε μια σπηλιά του νησιού.

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Ανδρέας Κέδρος (André Kedros, ψευδώνυμο André Massepain)
Μετάφραση: Ζώρζ Σαρή
Εικονογράφος: Εύη Τσακνιά
Τίτλος πρωτοτύπου: L'île aux fossiles vivants
1η έκδοση: 1975 (στα ελληνικά 1979)
ISBN: 960-04-0020-2
Σελίδες: 193
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική
Το βιβλίο τοποθετείται στο είδος "αντιπολεμική περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας". Και αν σε κάποιους ακούγεται σαν κατηγορία κινηματογραφικού έργου, να πούμε ότι το κείμενο θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί ως σενάριο για ταινία. Ως "περιπέτεια", με χαρά διαπιστώνει κανείς ότι κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι τις τελευταίες σελίδες. Δυστυχώς όμως ως "επιστημονική φαντασία" χωλαίνει κάπως, καθώς εξαιτίας των 40 σχεδόν χρόνων που μεσολαβούν από τότε που γράφτηκε, οι αναφορές που περιέχει σε επιστημονικές ανακαλύψεις, μοιάζουν λίγο εκτός τόπου και (κυρίως) χρόνου.

Η έλλειψη εικονογράφησης και το πυκνό κείμενο, καθιστούν σαφές ότι η έκδοση απευθύνεται κυρίως σε παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού, μαθητές γυμνασίου και γενικά αναγνώστες με κάποια εμπειρία. Πιθανότατα μάλιστα, οι μαθητές που θα αποπειραθούν να το διαβάσουν, να χρειαστούν βοήθεια από το διαδίκτυο, αν θελήσουν να ενημερωθούν για τα γεγονότα της εποχής του έργου και κάποιες ξεπερασμένες επιστημονικές θεωρίες που αναφέρονται στο κείμενο. Τα κεφάλαια ωστόσο διαβάζονται ξεκούραστα, καθώς συνήθως δεν ξεπερνούν τις 10-12 σελίδες (με εξαίρεση ένα που φτάνει τις 20).

Θα το προτείναμε σε παιδιά Ε' - Στ' τάξης, αλλά και μεγαλύτερα, που ενδιαφέρονται για περιπέτειες κι επιστημονικά μυστήρια. Μάλλον όπως φαντάζεστε θα το απολαύσουν περισσότερο τα αγόρια, τα οποία έτσι κι αλλιώς έχουν μια ευκαιρία παραπάνω να ταυτιστούν με τους δύο ήρωες, ενώ πιθανό είναι και να  παρακινηθούν να αναζητήσουν στοιχεία για τα θέατρα του Β' Π.Π.
Ενώ η πλοκή παρουσιάζει όπως είπαμε αρκετό ενδιαφέρον, προσωπικά θεωρώ ότι η έκφραση στο κείμενο γίνεται σε κάποια σημεία επιτηδευμένη λόγω υπέρμετρου λογοτεχνισμού. Ήδη από το ξεκίνημα, ο Ζιλ κολυμπάει με "τέλειο κρόουλ", παρότι κινδυνεύει μαζί με τον αδελφό του "να συντριβούν πάνω στους κοραλλένιους βράχους κι ο ωκεανός να ξεράσει τα καταξεσκισμένα κορμιά τους". Όταν στη συνέχεια τα αδέλφια βγαίνουν σ' ένα έρημο νησί "παρατηρούν τα άθλια κι αναπάντεχα λείψανα της ανθρώπινης παρουσίας που πριν από λίγο είχαν ολόψυχα λαχταρήσει να συναντήσουν.", συναντούν δηλαδή μερικά χαλασμένα άρματα μάχης. Το ότι ο ίδιος ο συγγραφέας συμμετείχε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στιγματίστηκε από αυτόν, προφανώς και δικαιολογεί τον τρόπο με τον οποίο περιγράφει κάποιες εικόνες, ωστόσο εκφράσεις σαν τις παραπάνω θεωρώ πως δύσκολα μπορούν να αγγίξουν τους σύγχρονους νέους. Η υπερβολή στην έκφραση, η διακύμανση των συναισθημάτων των χαρακτήρων και την ένταση στις σκηνές, συνοδεύει την ιστορία μέχρι το τέλος της, όπου ο "κακός" της υπόθεσης Τζένκινς, ποδοπατιέται από έναν δεινόσαυρο(!).

Το βέβαιο είναι ότι μέχρι ένα σημείο, η εξέλιξη της πλοκής μόνο αναμενόμενη δεν είναι. Αρχικά, όλα δείχνουν ότι η υπόθεση θα βαδίσει στα χνάρια της ιστορίας του Ροβινσώνα Κρούσου (στον οποίο γίνονται άμεσες αναφορές). Στη συνέχεια όμως, το μυθιστόρημα αρχίζει να θυμίζει σενάριο από παλιές πολεμικές ταινίες και σχετικά κόμικς. "Ναι, έκανε ο Τζένκινς με ύφος ονειροπαρμένο. Η πρώτη μεραρχία του πολεμικού ναυτικού... Εμείς πρώτοι αντιμετωπίσαμε τους Γιαπωνέζους... Έπρεπε να κρατήσουμε αυτό το αναθεματισμένο αεροδρόμιο! Σπουδαία εμπειρία πολεμική... Ακόμα θυμάμαι την πρώτη έφοδο των Μπανζάι."


Μέσα σε όλα αυτά γίνονται και κάποιες αναφορές στο ελληνικό μέτωπο (θυμίζουμε ότι έργο του ίδιου συγγραφέα είναι και η Ιστορία της Ελληνικής Αντίστασης). Τέλος, αρχίζουν να μπλέκονται στην υπόθεση ξεπερασμένες επιστημονικές θεωρίες [θρύλοι για ανθρώπους - γίγαντες (σελ. 76-77), και για υδρόβια τέρατα (σελ.118)] ενώ δίνονται και κάποιες πληροφορίες για τους δεινοσαύρους που επίσης εισέρχονται στην πλοκή.

Προτού βιαστούμε να καταδικάσουμε τον συνδυασμό των παραπάνω στοιχείων χαρακτηρίζοντάς τον ως σαλάτα, καλό θα ήταν να λάβουμε υπόψη μας ότι κατά τη δεκαετία του '60, ο συνδυασμός πολεμικών ιστοριών με την  επιστημονική φαντασία και την αρχαιολογία ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στους νέους της εποχής. Αρκεί να θυμηθούμε τις περιπέτειες του Τεν Τεν, ή ακόμα καλύτερα των ηρώων του Edgar Jacobs, Μπλέικ και Μόρτιμερ.


Κλείνοντας, αξίζει να αφιερώσουμε λίγες σειρές στο αντιπολεμικό λογοπαίγνιο του τίτλου. Τα ζωντανά απολιθώματα του νησιού, μπορεί να αναφέρονται τόσο τους δεινοσαύρους, όσο και τους ανθρώπους - απομεινάρια του πολέμου. Τόσο ξεπερασμένος θα έπρεπε άραγε να φαντάζει ο πόλεμος -και όσοι ασχολούνται με αυτόν- σήμερα, στα μάτια των σύγχρονων ανθρώπων; Γιατί όχι; Πιθανότατα μάλιστα κατά την πρώτη του έκδοση, το βιβλίο να αποτέλεσε μια έμμεση καταγγελία στην ψυχροπολεμική Ευρώπη της δεκαετίας του '70.

Αξίες - Θέματα
Ιστορία, Επιστήμη

Εικονογράφηση

Απόσπασμα
Ύστερα από τις συγκινήσεις και την κούραση της περασμένης νύχτας, είχαν κοιμηθεί βαθιά, κι ας ήταν άβολες οι μπράντες τους κι ας τους τσιμπούσαν τα έντομα. Το φως της μέρας διαπερνούσε την κουνουπιέρα και φώτιζε την αιωρούμενη σκόνη δίνοντάς της κάποια μυστηριώδη άχλυ. Ο Ζιλ κοίταξε την πληγή του και διαπίστωσε πως η αλοιφή που του είχαν βάλει είχε δραστικά αποτελέσματα. Η αρχή της διαπύησης είχε απορροφηθεί κι η πληγή άρχιζε να κλείνει.

Κάποιος είχε βάλει πάνω στα σκαμνιά (που με τις μπράντες και το σταμνί γεμάτο νερό αποτελούσαν τα μοναδικά αντικείμενα της καλύβας τους) δύο μπαλωμένα σορτς, ωστόσο καθαρά. Οι άντρες του Κομμάντο περπατούσαν ξυπόλητοι. Ο Ζερόμ κι ο Ζιλ κατάλαβαν πως κι εκείνοι έπρεπε να παραιτηθούν από κάθε λογής παπούτσι. Αφού φόρεσαν τα σορτς, πλύθηκαν όσο ήταν δυνατό με το νερό της στάμνας. Ανασήκωσαν την κουνουπιέρα, διαπίστωσαν πως κανένας φρουρός δε στεκόταν μπροστά στο άνοιγμα κι αφού βεβαιώθηκαν πως αυτιά αδιάκριτα δεν τους άκουγαν, άρχισαν να συζητούν ορισμένες απόψεις αυτής της παράδοξης περιπέτειάς τους.

- Αυτό που δεν καταλαβαίνω, παρατήρησε ο Ζιλ, είναι πώς ο Τζένκινς κι οι άντρες του κατάφεραν να μείνουν είκοσι χρόνια τόσο απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο.

- Πράγματι, είναι περίεργο, παραδέχτηκε ο Ζερόμ. Αλλά αν το καλοσκεφτείς, δεν είναι κάτι το εντελώς αδύνατο.

- Μα ένα Κομμάντο έχει ασυρμάτους.

- Μπορεί να καταστράφηκαν στις μάχες. Θα ‘ταν σκληρές οι μάχες σ’ αυτά τα μέρη.

- Όλοι καταστράφηκαν;

- Ξέρω κι εγώ, αδελφές μου! Η σύμπτωση είναι σύμπτωση. Πολύ απίθανο να σου πέσει μια κεραμίδα στο κεφάλι. Αλλά για κείνον που την τρώει κατακέφαλα, ο νόμος των πιθανοτήτων δεν έχει πια κανένα νόημα. Γι’ αυτόν η σύμπτωση, όσο κι αν φαίνεται απίθανη, είναι το απόλυτο. Δηλαδή ο θάνατος…

- Δηλαδή, πιστεύεις στ’ αλήθεια…

- Πάντως αυτό θα ήταν μια απάντηση στο γιατί αυτοί οι πεζοναύτες ξεχάστηκαν από τους αρχηγούς τους. Καθώς δεν έδωσαν κανένα σημείο ζωής, το Επιτελείο της μεραρχίας του θα πίστεψε πως οι Γιαπωνέζοι τους ξεπάστρεψαν όλους…

- Ναι, αλλά ύστερα από το τέλος του πολέμου… Αυτοί οι άντρες ίσως να ‘χαν οικογένειες… Δεν επιχείρησαν να τους αναζητήσουν; Να μάθουν τι απόγιναν;

- Οχ, δε βαριέσαι… Μην ξεχνάς τι αναστάτωση υπήρχε τότε. θυμάμαι πως τελευταία διάβαζα… ναι, στην Ιστορία της ελληνικής Αντίστασης… Μυστικοί Άγγλοι πράκτορες είχαν πέσει με αλεξίπτωτα στο ελληνικό αντάρτικο κάτω από πολύ επικίνδυνες συνθήκες… Τέσσερις μήνες αργότερα, καθώς ζητούσαν όπλα κι οδηγίες, το Επιτελείο του Καΐρου τους ρώτησε: «Ποιος είναι ο Τομ; Ποιος είναι ο Τζιμ; Ποιος είναι ο Ντένις;». Απλούστατα τους είχαν ξεχάσει.

- Ναι, αλλά αυτοί είχαν ασύρματους…

- Ακριβώς. Ενώ οι μάγκες μας εδώ, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είχαν κανένα μέσο να έρθουν σ’ επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο…

Ο Ζιλ συλλογιζόταν. Από μακριά ακούστηκε το γρύλισμα ενός γουρουνιού. Μέσα στην καλύβα οι μύγες βαβούριζαν.

- Αλλά όσο και να’ ναι, Ζερόμ, ύστερα από είκοσι χρόνια… Δεν προσπάθησαν να επισημάνουν την παρουσία τους πάνω σ’ αυτό το νησί; θα μπορούσαν να τοποθετήσουν σηματοδότες στην ακρογιαλιά… ν’ ανάψουν φωτιές… ξέρω εγώ… Να φτιάξουν ένα πλεούμενο για να πλησιάσουν κάποια άλλη ακτή… να ρίξουν μπουκάλια μέσα στη θάλασσα…

- Μην ξεχνάς πως πιστεύουν ακόμα πως ο πόλεμος συνεχίζεται… Και δε θέλουν να τους εντοπίσει ο εχθρός… Θεωρούν τους εαυτούς τους σε διαταγμένη αποστολή και υπεύθυνους για την κατοχή του νησιού.
Προβληματισμοί για Συζήτηση
Αυτοκυριαρχία και Ακριτομυθεία
Σε ένα σημείο του διηγήματος (σελ. 108-9), ο Ζιλ παρασύρεται από τα συναισθήματά του, και αποκαλύπτει μπροστά στους στρατιώτες όσα έχουν αντιληφθεί με τον αδελφό του για την κατάσταση στο νησί, εκθέτοντας τα σχέδιά τους και φέρνοντας σε πολύ δύσκολη θέση τον σύμμαχό τους Φράνκι. Εσείς δείχνετε αυτοσυγκράτηση ή παρασύρεστε συχνά από τον αυθορμητισμό σας; Ποιο από τα δύο πιστεύετε ότι είναι πιο σωστό; Μήπως και ο αυθορμητισμός έχει τις θετικές του πλευρές; Και υπάρχει άραγε τρόπος να διορθώσουμε τα πράγματα, όταν ήδη έχουμε ανοίξει το στόμα μας εκεί που δεν έπρεπε;

Share/Bookmark

1 σχόλιο:

Άντρη Αντωνίου είπε...

Aν ήμουν αγόρι, θα το διάβαζα! :)

Δημοσίευση σχολίου

διαβάσαμε και σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...